مرگ‌ومیر و تحولات فضایی علل آن در شهرستان‌های ایران در سال‌های 1389‌–‌1385

یکی از مطالعات مهم در برنامه‌ریزی سلامت کشورها و سنجش الگوی کیفیت زندگی و بهره‌مندی از سیستم خدمات بهداشت و درمان و موفقیت آن‌ها، بررسی الگوی مرگ‌ومیر در پهنة جغرافیایی است. مطالعات انجام‌شده با تأکید بر کلان‌نگری، علل فوت را در سطح کل کشور بررسی کرده و نتایج به‌دست‌آمده نیز با نادیده‌گرفتن عناصر جغرافیایی تشکیل‌دهندة کشور، الگوی واحدی را بیان می‌کند. با توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای در شیوع علل مختلف مرگ‌ومیر، مطالعة حاضر با بهره‌گیری از رویکرد آمار مکانی و تحلیل اکتشاف فضایی داده، به بررسی تفاوت‌های علل مرگ در مقیاس شهرستان‌های کشور پرداخته است. نتایج نشان داد که از ‌مجموعِ متوفیان ثبت‌شده برحسبِ طبقه‌بندی بین‌المللی مرگ‌ومیر (ICD) در سال‌های 1389-1385، بیماری‌های دستگاه گردش خون، سوانح و تصادفات و انواع سرطان‌ها، مهم‌ترین علت مرگ‌ومیر در ایران بوده‌اند. توزیع علل سه‌گانة ذکر‌شده در کشور از توزیع یکسانی برخوردار نبوده و در بعضی از شهرستان‌ها بیش‌از 75 درصد از علل مرگ، ناشی از سه عامل یادشده بوده؛ در‌حالی‌که در این دوره در بعضی از شهرستان‌ها نیز نقش عوامل یادشده کمتر از 20 درصد است و بخش عمده‌ای از مرگ‌ومیر این شهرستان‌ها ناشی از کهولت سن بوده است.بررسی پراکنش فضایی علل عمدة مرگ در مقیاس شهرستان‌ها مشخص کرد، 3 عامل بیماری‌های قلبی، تصادفات و انواع سرطان در سنین غیر از کهولت، عمدتاً در شهرستان‌هایی با نرخ شهرنشینی کمتر‌ از میانگین ملی تمرکز دارد و برخلاف تصوّر که تمرکز جمعیت و نرخ شهرنشینی بالا را عامل اساسی در بروز بیماری‌های فوق می‌دانند، تمرکز ناشی از این علل در شهرستان‌هایی اتفاق می‌افتد که از تراکم پایین جمعیتی و درصد شهرنشینی کمتر‌ از میانگین ملی برخوردار هستند.